Günümüzde iklim değişikliğiyle mücadele çabaları, işletmelerin karbon ayak izlerini doğru ve şeffaf bir şekilde ölçmeye başlamasıyla daha da önem kazanmıştır. Scope 1 emisyonları, doğrudan kontrol ettiğimiz faaliyetlerden kaynaklanan salımları ifade eder ve işletmelerin çevresel performansını ölçmede kritik bir role sahiptir. Bu yazıda, Scope 1 emisyonlarının tanımından başlayarak adım adım hesaplama sürecini, kullanılan standart emisyon faktörlerini, örnek hesaplamaları ve elde edilen sonuçların doğrulama yöntemlerini detaylandıracağız.
1. Scope 1 Emisyonlarının Temel Kavramları
1.1. Tanım ve Kapsam
Scope 1 emisyonları, bir işletmenin doğrudan kontrol ettiği kaynaklardan, yakıt yanması, endüstriyel işlemler ve benzeri faaliyetlerden ortaya çıkan sera gazı salımlarıdır. Bu kapsamda:
Tesis İçi Yanma: Isıtma sistemleri, jeneratörler, üretim makineleri gibi işletme içindeki ekipmanların yakıt tüketimleri.
Taşıma Faaliyetleri: Şirket filosuna ait araçlardan (kamyon, otobüs, araba vb.) salınan emisyonlar.
Endüstriyel Prosesler: Özellikle kimyasal reaksiyonlardan ya da üretim süreçlerinden kaynaklanan doğrudan salınımlar.
Bu kapsamın doğru şekilde belirlenmesi, emisyon azaltım stratejilerinin geliştirilmesinde ve paydaşlara güvenilir raporlamanın sunulmasında temel oluşturur.
2. Scope 1 Emisyon Hesaplama Süreci
Scope 1 emisyonlarının hesaplanması, sistematik bir yaklaşım gerektirir. Aşağıdaki adımlar, bu hesaplamanın adım adım nasıl yapılması gerektiğini özetlemektedir:
2.1. Emisyon Kaynaklarının Belirlenmesi
Öncelikle, kuruluşunuzun doğrudan emisyon üreten tüm kaynaklarını net olarak tanımlamalısınız. Bu aşamada:
Fiziksel Tesis ve Makinalar: İş yerinde yer alan ısıtma sistemleri, jeneratörler, üretim makineleri gibi ekipmanlar.
Taşıma ve Filolar: Şirketinize ait tüm araçların listesinin çıkarılması.
Özel Prosesler: Endüstriyel ve kimyasal süreçlerden kaynaklanan emisyonlar.
2.2. Veri Toplama ve Kayıt Sistemleri
Veriler, hesaplamanın temelini oluşturur. Bu aşamada:
Yakıt Tüketimi Verileri: Her bir kaynak için kullanılan yakıt miktarları; litre, kilogram veya enerji (MJ veya kWh) cinsinden kayıt altına alınmalıdır.
Operasyon Süreleri: Ekipmanın çalışma saatleri, kullanım yoğunluğu ve üretim verimliliği gibi parametreler toplanmalıdır.
Faturalandırma ve Kayıt Dokümanları: Yakıt alım faturaları, enerji tüketim raporları ve ilgili kullanım belgeleri, verilerin doğruluğunu sağlamak için kritik öneme sahiptir.
2.3. Standart Emisyon Faktörlerinin Kullanımı
Her yakıt veya proses için, ne kadar sera gazı salındığını belirlemek adına standart emisyon faktörlerinden yararlanılır. Bu faktörler:
Genellikle Kilogram CO₂ Eşdeğeri (kg CO₂e) Cinsinden ifade edilir.
Kaynaklar: GHG Protokolü, IPCC rehberleri, yerel çevre kurumları ve ulusal enerji ajansları gibi güvenilir kaynaklardan elde edilebilir.
Örneğin, doğal gaz için kullanılan faktör 2.0 kg CO₂e/litre gibi bir değer olabilir. Elbette, bu değer ülkeye ve kaynağa göre küçük farklılıklar gösterebilir.
2.4. Hesaplama Formülü
Her bir emisyon kaynağı için temel hesaplama formülü şu şekildedir:
Emisyon Miktarı (kg CO₂e)=Yakıt TüketimixEmisyon Faktörü
Örnek Hesaplama:
Durum: Bir tesisin doğal gaz tüketimi
Veri: 1000 litre doğal gaz,
Emisyon Faktörü: 2.0 kg CO₂e/litre
Hesaplama:
1000 litre×2.0 kg CO₂e/litre=2000 kg CO₂e1000
Bu işlem, her kaynak için ayrı ayrı yapılır ve sonuçlar, işletmenin toplam Scope 1 emisyonunu elde etmek üzere toplanır.
2.5. Sonuçların Raporlanması ve Doğrulama
Hesaplamalar tamamlandıktan sonra, elde edilen verilerin raporlanması büyük önem taşır:
Detaylı Rapor Hazırlama: Kullanılan metodoloji, emisyon faktörleri ve kaynakların detaylandırılması.
Veri Doğrulama: İç denetimler veya üçüncü parti bağımsız denetimler ile hesaplamaların doğruluğu onaylanmalıdır.
Uyum ve Standartlar: Raporlama süreci, GHG Protokolü, ISO 14064 gibi uluslararası standartlara uygun şekilde gerçekleştirilmelidir.
3. Standart Emisyon Faktörleri: Nereden Erişilir?
Standart emisyon faktörlerini belirleyen ve güncelleyen çeşitli uluslararası ve yerel kaynaklar mevcuttur:
3.1. Greenhouse Gas (GHG) Protokolü
GHG Protokolü, emisyon hesaplamalarında en yaygın kullanılan metodolojilerden biridir.
Erişim: ghgprotocol.org
3.2. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)
IPCC’nin “Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories” dokümanı, emisyon faktörleri ve hesaplama metodolojileri hakkında geniş bilgiler sunar.
Erişim: ipcc.ch
3.3. Ulusal ve Bölgesel Kurumlar
EPA (Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı):
Detaylı emisyon faktörleri ve kullanım alanları hakkında rehberler sunar.Avrupa Çevre Ajansı (EEA):
Avrupa ülkeleri için bölgesel veriler sağlar.Türkiye’de:
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı veya yerel üniversitelerin yayınları ve araştırma raporları üzerinden yerel veri ve örnek uygulamalara ulaşılabilir.
4. Uygulamadaki Zorluklar ve Kritik Noktalar
Scope 1 emisyon hesaplamalarında dikkat edilmesi gereken bazı kritik noktalar bulunmaktadır:
4.1. Veri Güvenilirliği
Kesin Ölçüm: Yakıt tüketimi, ekipman kullanım saatleri ve diğer operasyonel verilerin doğru şekilde ölçülmesi gereklidir.
Kayıtların Doğrulanması: Fatura, sayaç okuma ve diğer kayıtların doğruluğunu sağlamak, hesaplamaların güvenilirliğini artırır.
4.2. Emisyon Faktörlerinin Güncelliği
Standartların Takibi: Emisyon faktörleri zamanla güncellenir. Bu nedenle, kullanılan faktörlerin güncel olduğundan emin olmak ve gerekirse düzenli aralıklarla kaynakları kontrol etmek önemlidir.
4.3. Sektörel ve Bölgesel Farklılıklar
Özelleştirilmiş Yaklaşım: Farklı sektörlerde ve coğrafyalarda kullanılan yakıt türleri ve prosesler farklılık gösterebilir. Dolayısıyla, hesaplamaların sektör ve bölgeye göre uyarlanması önemlidir.
5. Scope 1 Emisyonlarının Stratejik Önemi
Doğrudan emisyonları belirlemek ve doğru hesaplamak sadece raporlama açısından değil, aynı zamanda işletmenin sürdürülebilirlik stratejileri açısından da kritiktir:
5.1. Enerji Verimliliği ve Maliyet Azaltma
Hassas hesaplamalar, hangi alanlarda enerji verimliliği artırılabileceğini ve maliyetlerin optimize edilebileceğini gösterir. İşletmeler, verimli ekipman kullanımı, bakım ve optimizasyon planları geliştirerek hem çevresel hem de ekonomik fayda sağlayabilir.
5.2. Yasal Düzenlemeler ve İtibar
Birçok ülke ve bölge, karbon salınımı raporlamasını zorunlu kılmaktadır. Doğru ve şeffaf raporlamalar, işletmelerin yasal düzenlemelere uyumunu sağlar ve çevresel duyarlılık açısından itibarlarını artırır.
5.3. Emisyon Azaltma Stratejilerinin Geliştirilmesi
Elde edilen veriler, hangi kaynaklardan ne kadar emisyon salındığını net olarak ortaya koyduğu için, emisyon azaltma stratejilerinin belirlenmesinde yol gösterici olur. Alternatif enerji kullanımına geçiş, ekipman modernizasyonu veya süreç optimizasyonları gibi adımlar, işletmelerin karbon ayak izlerini ciddi oranda düşürebilir.
6. Sonuç: Sürdürülebilir Bir Geleceğe Yönelik Adımlar
Scope 1 emisyon hesaplamaları, doğrudan kontrolünüzdeki sera gazı salınımlarını belirlemek ve takip etmek için kritik bir araçtır.
Doğru veri toplama, güvenilir emisyon faktörleri kullanma ve sistematik hesaplamalar sayesinde çevresel performansın şeffaf bir şekilde raporlanması mümkün hale gelir.
Bu hesaplamalar, enerji verimliliğini artırma, maliyetleri azaltma ve aynı zamanda yasal yükümlülükleri yerine getirme açısından işletmeye büyük katkılar sağlar.
Öte yandan, Scope 1 emisyonlarının doğru yönetimi, işletmelerin uzun vadeli sürdürülebilirlik stratejilerini oluştururken kritik bir referans noktasıdır.
Yanıt yok